歷史背景
八月革命及越共建國
越南從1883年《第一次順化條約》起，成為法國的“保護國”，實際上是受其殖民統治。1940年9月，日軍開入越，先是軍事占領，同時保留法國殖民政府。及後於1945年3月9日發動政變（三九政變），驅逐法國官僚，操縱阮朝末代皇帝保大為傀儡，全面控制越南。與此同時，以胡志明為首的越南獨立同盟會（簡稱越盟），一直尋求機會擊退日軍。1945年8月，日本節節敗退，越盟發動“總起義”，在全國各地進攻日軍，史稱“八月革命”，最後順利地解放全國。
其後，順化的保大帝朝廷向越盟正式交出權力及武器裝備。1945年8月30日，越盟代表陳輝燎等接收保大的金印和寶劍，越南君主制度至此終結。1945年9月2日，越南民主共和國成立，並由胡志明撰寫、宣讀《獨立宣言》。
胡志明與《獨立宣言》
胡志明是越南共產黨及越南獨立同盟會的主要領導人物，與越南獨立運動和《獨立宣言》都息息相關。據傳記作者陳民先所說，《獨立宣言》除了是越盟戰士及“越南二千多萬人民”努力的成果外，亦是胡志明的心血結晶：“《獨立宣言》是胡主席曾寫於一九一九年的遞交給凡爾賽會議的要求和寫於一九四一年的越盟綱領的結果。”
當1945年的八月革命取得成功，越盟決定成立越南民主共和國時，胡志明便親自草擬《獨立宣言》。寫好草稿後，就讀給身邊的同事聽，並喜形於色地徵求他們的意見。雖然胡志明事務繁重，並有時發燒及咳嗽，但仍在9月2日那天，宣讀了《獨立宣言》。
國際新形勢的壓力
據越共前政要阮良朋（Nguyễn Lương Bằng）的憶述，八月革命成功後，越盟的一切行動都十分匆忙，包括建國、宣讀《獨立宣言》，成立國民大會。阮良朋、陳輝燎、瞿輝瑾等在8月底受命赴順化出席保大帝的退位儀式，隨即收到越南共產黨中央的緊急電報，通知他們立即回河內參加越南獨立大典。迫切行事的原因，阮良朋指出一方面是要解決國內貧窮、識字率低等問題。另一方面，是國際上的反共氣氛逐漸緊張，因而要儘快設法“防止法帝國主義捲土重來、對付即將進入我國的蔣介石軍隊（中華民國將領盧漢率20萬國民黨軍開入越南接受日軍投降）和逃亡國外的越南國民黨將要跟隨著外國軍隊的入侵而重新回來的問題”。
全文
中文版
全國同胞們：
“一切人生來就是平等的。他們應享有天賦的不可侵犯的權利，這就是：生存、自由和追求幸福的權利。”
這是1776年美國《獨立宣言》中的不朽格言。從廣義上來說，這句話的意思是：全世界各民族生來就是平等的，無論哪一個民族都有求生存、享受安樂與自由的權利。
在1791年法國革命的《民權宣言》中也曾說：
“天賦人類自由和平等的權利，而且人類應該時時享有自由和平等的權利。”
這是誰也不能否認的真理。
可是，八十多年來法國殖民主義者卻利用“自由”、“平等”、“博愛”的旗幟來侵略我們的國家，壓迫我們的同胞，他們的行為完全違反了人道和正義。
在政治方面，他們絕對不讓我們享有任何一點自由和民主。
他們施行野蠻的法律，他們在中、南、北部建立了三種不同的制度，以阻撓我國的統一和我們民族的團結。
他們建立的監獄比學校還多，他們無情地殺戮我們的愛國家愛民族的人，他們把我們的每次革命起義浸浴在血海中。
他們壓制輿論，施行愚民政策。
他們用鴉片和酒精來腐蝕我們種族的健康。
在經濟方面，他們吸盡我們人民的膏髓，使我人民窮苦、貧困，使我們的國家瘡痍滿目，一片蕭條。
他們掠奪我們的土地，礦山和各種資源。
他們操縱了印發鈔票的特權，壟斷了進出口貿易。
他們制定了上百種不合理的捐稅，使我們的人民，尤其是農民和商人陷於貧困中。
他們不讓我們的資本家抬頭，他們殘忍地剝削我們的工人。
1940年秋，在日本法西斯侵入印度支那，增闢了一個進攻同盟國的軍事基地時，法國殖民主義者卻屈膝投降，打開我國的大門迎接日寇。從此，我國人民被扣上雙重枷鎖：法國和日本。我們的人民更加貧苦。結果是，去年底到今年初，從廣治到北圻餓死了二百多萬同胞。
今年3月9日，日本解除法軍的武裝，法國殖民主義者逃的逃，降的降。這樣，他們不但不能“保護”我們的國家，反而在五年之中，把我們的國家兩次出賣給日本。
在3月9日之前，越盟就曾經屢次呼籲法國人同越南人民共同抗日。法國殖民主義者不但不加理會，反而進一步傾力鎮壓越盟。
甚至在他們敗退的時候，還殘忍地殺戮了不少被監禁在安沛、高平的政治犯。
雖然這樣，我們的同胞仍然以寬大和人道的態度對待法國人。自從“三·九”事變以後，越盟曾經幫助過許多法國人越過邊境，救過許多法國人逃出日本的監獄，保護他們的生命和財產。
事實上從1940年秋起，我國已經成了日本的而不是法國的殖民地了。而且在日本投降同盟國時，我們全國人民已經起來奪取了政權，建立了越南民主共和國。
事實上，我國人民是從日寇的手裡而不是從法國殖民主義者的手裡奪回政權的。
法國人逃跑，日本投降，保大皇帝遜位，我們的人民已經粉碎了近百年來的殖民枷鎖而建立了獨立的越南，我們的人民還推翻了幾十個世紀以來的君主制度，從而締造了民主共和制度。
因此，我們——代表越南全體人民的新越南的臨時政府——宣布完全同法國脫離關係，廢除法國與越南簽訂的一切條約，取消法國在越南的一切特權。
越南全體人民上下一心堅決反對法國殖民主義者的陰謀。
我們相信，在德黑蘭會議和舊金山會議中已經公認民族平等原則的同盟國，決不會不承認越南民族的獨立權利的。
一個八十多年來敢於反抗法國殖民主義者奴役的民族，一個數年來敢於站在盟國一邊共同反抗法西斯的民族，這個民族應該獲得自由，這個民族應該獲得獨立！
根據上述理由，我們——越南民主共和國臨時政府——鄭重地向全世界宣布：
越南享有自由和獨立的權利，而且事實上已經成了一個自由和獨立的國家。越南全民族堅決地用全部精力、生命和財產來維護這個自由、獨立的權利！
胡志明
1945年9月2日
越南語版
Hỡi đồng bào cả nước,
Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.
Lời bất hủ ấy trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.
Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng nói: Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi.
Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được.
Thế mà hơn 80 năm nay, bọn thực dân Pháp lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái, đến cướp đất nước ta, áp bức đồng bào ta. Hành động của chúng trái hẳn với nhân đạo và chính nghĩa.
Về chính trị, chúng tuyệt đối không cho nhân dân ta một chút tự do dân chủ nào.
Chúng thi hành những luật pháp dã man. Chúng lập ba chế độ khác nhau ở Trung, Nam, Bắc để ngăn cản việc thống nhất nước nhà của ta, để ngăn cản dân tộc ta đoàn kết.
Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.
Chúng ràng buộc dư luận, thi hành chính sách ngu dân.
Chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm cho nòi giống ta suy nhược.
Về kinh tế, chúng bóc lột dân ta đến xương tủy, khiến cho dân ta nghèo nàn, thiếu thốn, nước ta xơ xác, tiêu điều. Chúng cướp không ruộng đất, hầm mỏ, nguyên liệu.
Chúng giữ độc quyền in giấy bạc, xuất cảng và nhập cảng.
Chúng đặt ra hàng trăm thứ thuế vô lý, làm cho dân ta, nhất là dân cày và dân buôn trở nên bần cùng.
Chúng không cho các nhà tư sản ta ngóc đầu lên. Chúng bóc lột công nhân ta một cách vô cùng tàn nhẫn.
Mùa thu năm 1940, phát xít Nhật đến xâm lăng Đông Dương để mở thêm căn cứ đánh Đồng Minh, thì bọn thực dân Pháp quỳ gối đầu hàng, mở cửa nước ta rước Nhật. Từ đó dân ta chịu hai tầng xiềng xích: Pháp và Nhật. Từ đó dân ta càng cực khổ, nghèo nàn. Kết quả là cuối năm ngoái sang đầu năm nay, từ Quảng Trị đến Bắc Kỳ, hơn hai triệu đồng bào ta bị chết đói.
Ngày 9 tháng 3 năm nay, Nhật tước khí giới của quân đội Pháp. Bọn thực dân Pháp hoặc là bỏ chạy, hoặc là đầu hàng. Thế là chẳng những chúng không "bảo hộ" được ta, trái lại, trong 5 năm, chúng đã bán nước ta hai lần cho Nhật.
Trước ngày 9 tháng 3, biết bao lần Việt Minh đã kêu gọi người Pháp liên minh để chống Nhật. Bọn thực dân Pháp đã không đáp ứng lại thẳng tay khủng bố Việt Minh hơn nữa. Thậm chí đến khi thua chạy, chúng còn nhẫn tâm giết nốt số đông tù chính trị ở Yên Bái và Cao Bằng.
Tuy vậy, đối với người Pháp, đồng bào ta vẫn giữ một thái độ khoan hồng và nhân đạo. Sau cuộc biến động ngày 9 tháng 3, Việt Minh đã giúp cho nhiều người Pháp chạy qua biên thùy, lại cứu cho nhiều người Pháp ra khỏi nhà giam Nhật và bảo vệ tính mạng và tài sản cho họ.
Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa. Khi Nhật hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã nổi dậy giành chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Sự thật là dân ta lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp.
Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hòa.
Bởi thế cho nên, chúng tôi, lâm thời Chính phủ của nước Việt Nam mới, đại biểu cho toàn dân Việt Nam, tuyên bố thoát ly hẳn quan hệ thực dân với Pháp, xóa bỏ hết những hiệp ước mà Pháp đã ký về nước Việt Nam, xóa bỏ tất cả mọi đặc quyền của Pháp trên đất nước Việt Nam.
Toàn dân Việt Nam, trên dưới một lòng kiên quyết chống lại âm mưu của bọn thực dân Pháp.
Chúng tôi tin rằng các nước Đồng minh đã công nhận những nguyên tắc dân tộc bình đẳng ở các Hội nghị Têhêrăng và Cựu Kim Sơn, quyết không thể không công nhận quyền độc lập của dân Việt Nam.
Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng Minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập!
Vì những lẽ trên, chúng tôi, chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng:
Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
Hồ Chí Minh
Ngày 2 tháng 9 năm 1945
內容賞析
河內巴亭廣場，宣讀越南《獨立宣言》之地《獨立宣言》在1945年9月2日，於首都河內的巴亭廣場的越南民主共和國成立慶祝大會上宣讀，據稱，參加者多達50萬人。 宣言的開首兩段，列出了《美國獨立宣言》中的“一切人生來就是平等的。他們應享有天賦的不可侵犯的權利，這就是：生存、自由和追求幸福的權利”，以及《法國人權宣言》中的“天賦人類自由和平等的權利，而且人類應該時時享有自由和平等的權利”，說明包括越南民族在內的全球人類，都享有相同的權利。
接著是歷數法國殖民當局的暴行，諸如“他們施行野蠻的法律”、“建立的監獄比學校還多，他們無情地殺戮我們的愛國家愛民族的人，他們把我們的每次革命起義浸浴在血海中”、“他們壓制輿論，施行愚民政策”、“他們用鴉片和酒精來腐蝕我們種族的健康”等等。並痛斥法國殖民政府在1940年日軍入侵越南時，“卻屈膝投降，打開我國的大門迎接日寇”，已經沒有能力“保護”越南這個法屬“保護國”。
然後，就是力陳越盟“從日寇的手裡而不是從法國殖民主義者的手裡奪回政權的”。因此有資格宣布獨立和締造共和政體：“法國人逃跑、日本投降、保大皇帝遜位，我們的人民已經粉碎了近百年來的殖民枷鎖而建立了獨立的越南，我們的人民還推翻了幾十個世紀以來的君主制度，從而締造了民主共和制度。”最後，以越南民主共和國之名宣布：“越南享有自由和獨立的權利，而且事實上已經成了一個自由和獨立的國家。越南全民族堅決地用全部精力、生命和財產來維這個自由、獨立的權利！”
宣讀當日情況
《獨立宣言》原定在1945年9月2日的下午二時正宣讀，並準備透過收音機播放，但卻出現故障，無法播放，而越南民主共和國當局則聲稱收聽沒有問題。此外，《獨立宣言》的宣讀亦無法準時開始，原因是胡志明等政要人物所乘坐的美國制汽車，要穿過擠擁的人群才到達會場，結果延誤了二十五分鐘方開始。
越南《獨立宣言》草擬和宣讀者胡志明（右）胡志明朗讀《獨立宣言》的同時，亦一面發揮其領袖魅力。在場人士大為感動的是，胡志明的穿著清簡，頭戴硬帽，腳踏橡膠涼鞋，身穿卡其服，給人平易近人、猶如慈父的感覺，而且聲線明亮，段落間又會問聽眾：“我說的話同胞們聽清楚嗎？”有記者憶述這“頓時打消了主席和人民之間的最後隔閡，使領袖和民眾融合成親密無間的一體”。
歷史意義
從越南民主共和國（即現今的越南社會主義共和國）的角度出發，《獨立宣言》象徵著“宣告我國的殖民制度和封建制度的死亡，同時，開闢了我國人民自己主宰自己的命運，以實現獨立、自由、幸福的新紀元”。正由於意義重大，宣讀《獨立宣言》的9月2日那天成為了越南的盛大節日。
美國學者戴維·G·馬爾（David G. Marr）則認為，越南《獨立宣言》的篇幅雖然不長，但卻著意於把越南當下局勢與世界歷史上的革命傳統掛鈎，以突顯越南民主共和國成立的合理性。因而在文章一開始，便引用《美國獨立宣言》和《法國人權宣言》，提出生存、平等、自由等觀念，來對比法國殖民統治的暴行。
其他獨立宣言
《南國山河》：11世紀晚期的宋越熙寧戰爭中，北宋軍隊攻入越南李朝，越軍大將李常傑為了振奮士氣，就寫了《南國山河》一詩：“南國山河南帝居，截然定分在天書。如何逆虜來侵犯？汝等行看取敗虛。” 越共學者評價這首詩是“李常傑以全民族的名義重申了民族的神聖獨立權和平等權，嚴重警告外來侵略者。這首詩就像在外國統治一千多年後的第一個獨立宣言那樣被載入史冊。”
《平吳大誥》：15世紀早期，越南一度被中國明朝所占，後來由黎利領導起義，復國成功，並由阮廌撰《平吳大誥》，該文提到：“仁義之舉，要在安民，吊伐之師，莫先去暴。惟我大越之國，實為文獻之邦，山川之封域既殊，南北之風俗亦異。自趙、丁、李、陳之肇造我國，與漢、唐、宋、元而各帝一方。”文誥里強調黎利的起義稱帝完全合情合理，能夠讓越南“開萬世太平之基”。 越共學者認為這篇文章是越南民族的“第二個獨立宣言”，“提高了我國（越南）人民的獨立自由的意志、英勇不屈的傳統和人道主義的精神。”
保大皇帝的《獨立詔書》：1945年3月，日本發動政變，驅逐法國人員後，便支持越南保大皇帝獨立，廢除順化朝廷受法國保護的的協訂。實際上，則是受日本大東亞共榮圈的支配。
